Materiaalgebruik: ‘Het hoeft niet in één keer perfect’

Met betrekking tot de herkomst heeft de overheid een doelstelling gesteld voor 2030, namelijk 50 procent minder primair materiaalgebruik. Ter vergelijking: in traditionele gebouwen is maar twee tot acht procent van het materiaal niet primair. Het Nieuwe Normaal onderscheidt primaire (nieuwe), hergebruikte, gerecyclede en hernieuwbare grondstoffen. Dit wordt uitgedrukt in percentage van het gewicht van het product. Deze methode is omschreven in de CB’23 leidraad Meten van Circulariteit 3.0. Er zijn verschillende verificatiemethodes: bijvoorbeeld de Materiaalstroomanalyse, ontwikkeld door Volantis zelf, de Circulaire Impactladder van de Groene Metropoolregio Arnhem-Nijmegen en BCI Gebouw, maar je kunt ook een eigen berekening toepassen op basis van de leidraad Meten van circulariteit (CB’23, versie 3.0).

Een beperking in de meetmethode op basis van gewicht kan zijn dat de zwaarste materialen dominant zijn. Hierdoor zie je bijvoorbeeld het vervangen van steenwol door biobased isolatie niet snel terug in de cijfers.

Hoe je materiaalkeuzes maakt, hangt af van diverse criteria, zoals herkomst, CO2-uitstoot en -opslag, bouwmethodiek, levertijd en restwaarde. Door vooraf ambities op te stellen, kan bepaald worden welke criteria het meest belangrijk zijn voor het project en daarmee het proces om materiaalkeuzes te maken vergemakkelijken. Analyseer daarbij in een vroegtijdig stadium per gebouwlaag een top 10 materialen met de meeste impact op aandeel primair.

De belangrijkste lessen voor hergebruikt materiaal zijn: het vroegtijdig rekening houden met afmetingen en type in ontwerp, vroegtijdig bepalen of er voldoende aanbod is en kijken naar mogelijkheden om materialen tijdelijk op te slaan op een andere locatie.

Hergebruikpotentie is de andere indicator van Het Nieuwe Normaal waar meetmethodes voor zijn ontwikkeld. Aan het einde van de levensduur van een gebouw zijn er vier mogelijkheden voor het materiaal: hergebruiken, recyclen, verbranden en storten.

Belangrijke vragen die beantwoord moeten worden zijn: Zijn beschadigde onderdelen makkelijk te vervangen? Is er een terugnamegarantie van de fabrikant? Hoe zijn de materialen met elkaar verbonden? En is er een materialenpaspoort?

Voor de omgang met het restmateriaal zijn er op dit moment nog geen meetmethodes, toch kun je dit als opdrachtgever wel meenemen in je uitvragen.

Vragen die je hierbij kunt stellen zijn: Welke maatregelen zijn er in jouw projecten getroffen om restmateriaal tijdens de bouw waar mogelijk te voorkomen? Door bijvoorbeeld efficiënt in te kopen van materialen en producten. Of in het ontwerp al rekening te houden met standaard afmetingen. En op welke wijze is het afvalbeheer op de bouwplaats van jouw projecten effectief ingericht en wordt hergebruik van restmateriaal gestimuleerd? Zijn er bijvoorbeeld afspraken gemaakt met leveranciers over het terugnemen van restmateriaal?

Maar hoe bepaal je nou wat jouw ambities zijn als opdrachtgever? Je kunt niet aan alle onderdelen van Het Nieuwe Normaal voldoen. Kies er daarom een aantal waarop je kunt excelleren.

Een goed middel is om met referentieprojecten te werken. Wat is een vergelijkbaar project en hoe scoorden daar de indicatoren? Dan weet je dat wat je vraagt haalbaar is.

• Neem het materiaalgebruik in een zo vroeg mogelijk stadium mee.
• Probeer niet alles volgens Het Nieuwe Normaal te doen, doe het stap voor stap en kies onderdelen waarop je wilt excelleren.
• Maak gebruik van referentieprojecten.
• Geef je project op voor een Het Nieuwe Normaal projectevaluatie, houdt dit bij in een dashboard.
• Naast sturen op massa is het ook van belang op andere waarden te sturen.
• Voor omgang met restmateriaal is het goed om met opdrachtgever en opdrachtnemer om de tafel te gaan zitten om samen oplossingen te bedenken en zo inzicht te creëren.

En tot slot nog een leestip: Het rapport: Het kostenperspectief van Het Nieuwe Normaal: ‘Wat is de impact van Het Nieuwe Normaal op de investerings- en onderhoudskosten van gebouwen?’