Duurzaamheid is een lifestyle

Toetsen op eigen werk

Volantis zoekt en vindt optimale duurzame oplossingen. En we toetsen die oplossingen. Na afronding van een project checken we of wat we gedaan hebben ook echt naar behoren werkt. Dat klinkt wat gewichtig, maar voor de bewoners van de gerevitaliseerde volkswijk ’t Ven kwam het er heel simpel op neer: wat scheelt het van het gas af gaan in de energierekening 

  • Joris Ketelaars – Adviseur duurzaamheid

Toename van comfort

’t Ven in Eindhoven is een wijk waar de mensen voor de revitalisering gewend waren om de kachel in de winter zo laag mogelijk te zetten. Men had het er voor over in de kou te zitten, om geld aan gas uit te sparen. Hoe zou de verbeterde isolatie van de woningen en de opwekking van energie via PV-panelen zich dan doorvertalen in de maandelijkse factuur van het energiebedrijf?

Voor de revitalisering startte deden wij uitgebreid onderzoek naar het energieverbruik in ’t Ven, in een proefblok van negen woningen. De resultaten waren tevredenstellend. Over het algemeen was het energieverbruik zelfs lager dan wij hadden ingeschat.

Toen het revitaliseringsproject begon, op stoom kwam en steeds meer woningen in de wijk all electric werden, bleek toch dat het energieverbruik ging toenemen. In steeds meer woningen werd de thermostaat hoger gezet. Men ging langer douchen. De beschikbaarheid van meer comfort zorgde ervoor dat daar ook gebruik van werd gemaakt. Je kunt het vergelijken met het bekende verhaal over Tesla-rijders. Je rijdt een elektrische auto, je denkt dat je goed bezig bent en opeens ga je veel sportiever rijden, waardoor je meer energie verbruikt. Omdat je ook meer geneigd bent de airco een tandje hoger te zettenhet maakt immers niet uit, toch? – ben je uiteindelijk aanmerkelijk minder gunstig uit dan mogelijk zou zijn geweest. 

Volkswijk 't Ven

Een kwestie van omdenken

Het viel ons ook op dat mensen het lastig vonden met hun warmtepomp om te gaan. Ze waren gewend in de winter alles potdicht te zetten om de warmte maar binnen te houden. En in de zomer de ramen open. In een goed geïsoleerde woning is het eerder andersom. Dan kan het geen kwaad in de winter af en toe door te luchten. Een constante temperatuur is beter en in de zomer hou je de ramen dicht om de warmte buiten te houden.

Verkeerd gebruik van de warmtepomp leidde dus alsnog tot minder comfort en hogere kosten dan verwacht. En daarmee tot onvrede. De warmtepomp werkt niet goed en maakt geluid, hoorden we. Of: mijn woning wordt veel te warm in de zomer. Daarbij komt dat het eigen is aan de mens om negatieve dingen beter te horen dan positieve. Ook al overheerst positieve kritiek, één negatieve stem kan vele juichkreten overstemmen.

Er was een mevrouw die in de winter een brandbrief kreeg van haar energieleverancier. Het voorschot moest worden aangepast omdat ze meer elektriciteit verbruikte. Die mevrouw was in paniek. De verklaring was voor de hand liggend: in een all electric woning verbruik je dus meer elektriciteit. Bovendien doen PV-panelen in de winter niet veel. In de brandbrief stond echter niet dat het gasdeel naar nul reduceerde. Dan praat je met die mevrouw en leg je het uit, maar je voorkomt toch niet helemaal dat zo’n verhaal verbasterd de wijk rondgaat en voeding geeft aan ongewenste sentimenten.

Zo bleek in ’t Ven dat qua energietransitie technisch al veel mogelijk is, met meer comfort en minder energielasten, fijne woningen die goed geïsoleerd zijn. Maar ook dat het de mensen zelf zijn die het ware verschil maken op de weg naar een duurzame wereld met een gezonder klimaat.

Debat in de samenleving

Natuurlijk, verduurzaming is kostbaar. Je kunt ervoor kiezen om stapsgewijs te vernieuwen. Het dak, als dat slecht wordt. De kozijnen, als die aan vervanging toe zijn. En als de ketel het niet meer doet, die dan vervangen voor een warmtepomp. Maar aardgasvrij vraagt nu eenmaal om isolatie op het hoogste niveau, dus eigenlijk alle stappen ineens. Bovendien, als je elke stap afzonderlijk doet, betekent dat ook steeds opnieuw breken en vervangen, wat inefficiënt is.

Het levendige debat vandaag de dag in de samenleving over de klimaatdoelen heeft ook te maken met discussies in een breder perspectief. Waarom moeten wij aardgasvrij worden? Gas was toch altijd goed, zegt mijn oma tegen mij. In Duitsland worden de mensen gestimuleerd om juist op gas aan te sluiten. Hoe ernstig is het nu werkelijk gesteld met die klimaatverandering? O, hebben we daar pas over zoveel jaar last van?

Maar is het in al die discussies wijs om dwang op te leggen? Aan de klimaattafels van de overheid is geopperd mensen desnoods gedwongen van het gas te halen. Werkt dwang? Werken boetes? Hebben doemverhalen over het tenondergaan van de wereld uiteindelijk het gewenste effect? Of werken die middelen eerder averechts?

Een verandering van lifestyle

Wenselijk zou zijn een change of perspective. Daar staat Volantis voor. Zie het als een verandering van lifestyle. De Amerikaanse psycholoog James Prochaska onderscheidt in zo’n veranderingsproces vijf fasen.

De eerste fase is vóór je een verandering gaat overwegen. Je wéét dat je te zwaar bent en een te hoge bloeddruk hebt. Maar je vindt het allemaal wel best, want je hebt er op dit moment geen last van. Dus luister je niet naar de diëtist. Je hoopt dat die diëtist een pilletje heeft om je lijf weer mooi en strak te maken. Maar dat pilletje bestaat niet en je denkt dat je te druk bent om tijd te nemen om te gaan sporten, beter te eten, en noem maar op.

In de tweede fase neem je verandering wel in overweging. Je besluit dat je toch graag gezonder en daardoor langer zou willen leven, met bovendien meer kwaliteit van leven. In fase drie tref je voorbereidingen voor de verandering. Vervolgens, in fase vier, ga je over tot actie. Tot slot, in fase vijf, onderhoud je de verandering. Tijdens alle fasen helpt het als je een coach hebt om je te sturen en te adviseren.

Kleine stapjes maken een grote sprong voorwaarts

De conclusie is: verandering begint pas als je die in overweging wil nemen. Je moet een verandering willen. Volgens Prochaska helpt dwang en dreiging niet om mensen te overtuigen dat een vermindering van CO2-uitstoot ieders leven zal verbeteren, waardoor je jezelf uiteindelijk ook prettiger zult voelen. Continue coaching in het globale verduurzamingstraject zal helpen om meer mensen mee te krijgen. Psychologie dus, als niet te onderschatten onderdeel in de verdere bewustwording van de klimaatcrisis.

In het proces van verduurzaming vormen vele kleine stapjes uiteindelijk wel een grote sprong voorwaarts. ’t Ven in Eindhoven is er een van. Nog heel wat stappen te gaan tot 2050, het jaar dat menig klimaatdoel bereikt dient te zijn. De weg die Volantis bewandelt is helder en duidelijk. Door te blijven werken aan steeds slimmere technische oplossingen en innovaties veranderen we perspectieven. Op een positieve manier dragen we bij aan een wereld die mooier, houdbaarder en gezonder is.

En over de bewoners van de all electric wijk ’t Ven in Eindhoven: zij zitten er voortaan behaaglijk en comfortabel bij, zonder in de winter te moeten koukleumen, zonder zorgen te hoeven hebben over hun energierekeningen.

       Joris Ketelaars – j.ketelaars@volantis.nl